รำแม่บท

 

ภาพประกอบ

อาจารย์จักรพัน  โปษยกฤต

รำแม่บทเล็ก

.
แม่บทเล็ก เป็นท่ารำมาตรฐาน เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “แม่ท่า” เช่นเดียวกับแม่บทใหญ่ แต่มีลีลากระบวนการรำที่สั้นกว่า แม่บทใหญ่ยาวถึง ๑๘ คำกลอน ส่วนแม่บทเล็กมีเพียง ๖ คำกลอน เป็นที่นิยมฝึกหัดกันเป็นอย่างมาก เพราะสารมารถนำไปใช้แสดงออกโรงไดพอเหมาะพอดี ไม่มากไม่น้อยจนเกินไป

ประวัติเพลงแม่บทเล็ก

แม่บทเล็กนี้ เป็นชุดรำชุดหนึ่งที่อยู่ในต้นเรื่อง รามเกียรติ์ ตอน นารายณ์ปราบนนทุกข์ 

ใช้ทำนองเพลงชมตลาด ซึ่งมีลีลาการเอื้อนที่ช้าและนุ่มนวล เหมาะกับกระบวนการรำที่มี

ความอ่อนช้อยงดงามตามลักษณะการรำของนาฏศิลป์ไทย ที่มีการวางไว้เป็นแบบมาตรฐาน

อ้างถึงบทความที่เกี่ยวข้อง

รำแม่บท ในการวิจัยครั้งนี้จะศึกษารำแม่บทเล็ก หรืออีกชื่อหนึ่งที่รู้จักกันโดยทั่วไปว่า 
แม่บทนางนารายณ์ มีมาแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยา ปรากฏอยู่ในระบำเบิกโรง 
ชุดนารายณ์ปราบนนทุก 

และมีการสืบทอดต่อกันมาในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ ดังปรากฏในกลอนบทละคร ความพิสดารเรื่องรามเกียรติ์ พระราชนิพนธ์รัชกาลที่ ๑ จนถึงสมัยของพระบาทสมเด็จ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๔ ได้ทรงพระราชนิพนธ์บทเบิกโรงละครหลวงไว้เป็นตำนานว่า

เรื่องนารายณ์กำราบปราบนนทุก   เป็นเรื่องดึกดำบรรพ์สืบกันมา เบิกโรงงานการเล่นเต้นรำ สำหรับโรงนางฟ้อนละครใน มีทีท่าต่าง ๆ อย่างนารายณ์ มีชื่อเรียกท่าไว้ให้ศิษย์จำ บัดนี้เราได้รำทำบท เบิกโรงละครก่อนเล่นงาน

ในต้นไตรดายุคโบราณว่า ครั้งกรุงศรีอยุธยาเอามาใช้ ที่เริ่มมีพิธีทำเป็นการใหญ่ แสดงให้เห็นครูผู้สอนรำ เยื้องกรายโดยนิยมคมขำ จะได้ทำให้ต้องแก่คลองการ ให้ปรากฏโดยแสดงแถลงสาร พวกเราท่านจงเป็นสุขทุกคน

ลักษณะการแต่งกาย

          แต่งกายยืนเครื่อง พระ นาง ครบชุด

               โอกาสที่ใช้แสดง

         สามารถใช้แสดงในงานต่าง ๆได้

 ิิิ                             วิธีที่ใช้แสดง

– รำพระ นาง คู่ หรือ รำเป็นหมู่คณะ ตั้งแต่ ๒ คู่ขึ้นไป

– รำเป็นนางล้วน เดี่ยว หรือ หมู่ก็ได้

                            ดนตรีที่ใช้ในการบรรเลง

ใช้วงปี่พาทย์ เริ่มด้วยเพลงรัว ร้องเพลงชมตลาดจบด้วยเพลงรัวก็ได้ หรือ จะออกวรเชษฐ์

 เพลงเร็วลาก็ได้

.

.

.

                     เนื้อร้องเพลง แม่บทเล็ก

(ทำนองเพลงชมตลาด)

เทพพนมปฐมพรหมสี่หน้า                    สอดสร้อยมาลาเฉิดฉิน

ทั้งกวางเดินดงหงส์บิน                            กินรีเลียบถ้ำอำไพ

(ดนตรีรับ)

อีกช้านางนอนภมรเคล้า                            แขกเต้าผาลาเพียงไหล่

เมขลาโยนแก้วแววไว                            มยุเรศฟ้อนในนภาพร

(ดนตรีรับ)

ยอดตองต้องลมพรหมนิมิต                        อีกพิสมัยเรียงหมอน

ย้ายท่ามัจฉาชมสาคร                            พระสี่กรขว้างจักรฤทธิรงค์

(ดนตรีรับ)

https://www.youtube.com/watch?v=KVxiEh1Wf3c รำแม่บทเล็ก